Cách chăm sóc các mẹ sau sanh mổ và sanh thường
Trong quá trình chuyển dạ, sanh thường luôn là lựa chọn và ưu tiên hàng đầu của các bác sĩ sản khoa. Sanh mổ chỉ được chỉ định khi mẹ hoặc em bé có vấn đề liên quan đến sức khỏe mà sự chọn lựa sanh mổ là giải pháp tốt nhất cho mẹ và bé.
Sanh mổ so với sanh thường bao giờ sự hồi phục cũng lâu hơn. Sự hồi phục còn tùy theo thể trạng của từng người và diễn tiến trong suốt cuộc mổ có vấn đề gì xảy ra hay không.
Lượng máu mất trong quá trình sanh mổ bao giờ cũng nhiều hơn so với sanh thường, chi phí cao hơn và nguy cơ bị nhiễm trùng hậu sản cũng cao hơn… Vì thế nếu có chỉ định phải mổ, các mẹ sanh mổ cần phải có chế độ chăm sóc, sinh hoạt hợp lý không nên ăn uống kiêng khem để mau hồi phục sức lực.
Mẹ sanh mổ
1. Làm gì để chăm sóc vết mổ ?
- Tuần đầu tiên sau sanh, vết mổ sẽ được các bác sĩ và nữ hộ sinh chăm sóc, vệ sinh vết mổ hàng ngày. Các thuốc giảm đau, thuốc kháng sinh hay thuốc giúp co hồi tử cung sẽ được cho để tránh nhiễm trùng, giảm đau cũng như giúp tử cung co hồi tốt.
- Bạn nên nhớ nếu đau bạn cứ yêu cầu bác sĩ cho sử dụng thuốc, nếu cố gắng chịu đau sẽ khiến các bà mẹ kiệt sức, choáng váng... Sử dụng thuốc giảm đau sau sanh mổ là hoàn toàn bình thường, những thuốc này không ảnh hưởng đến chất lượng sữa.
- Thông thường, bạn sẽ được cắt chỉ sau 5 ngày nếu các mẹ mổ lần đầu tiên, sau 7-8 ngày nếu mổ lần hai trở lên. Hiện nay có một số bác sĩ may bằng chỉ tự tiêu thì không cần cắt chỉ.
- Về vệ sinh thân thể thì các mẹ có thể lau người bằng nước ấm hoặc tắm nhanh, tránh việc ngâm cơ thể trong bồn tắm khiến vết mổ bị ướt. Bạn có thể dùng máy sấy tóc sấy ấm phòng tắm trước khi bước vào tắm, sau khi tắm xong sử dụng mền quấn giữ ấm cơ thể một lúc rồi mới bước ra khỏi phòng tắm.
- Sau khi tắm xong, dùng gòn sạch thấm khô vết mổ, để vết mổ hở không cần băng kín, giữ cho vết mổ luôn khô sạch. Có thể sát trùng vết mổ bằng dung dịch betadin. Không tự ý thoa bất kỳ thuốc hay dung dịch gì lạ khi chưa hỏi ý kiến của bác sĩ.
Ngoài ra có một số người có cơ địa sẹo lồi thì vết mổ sau khi liền sẽ lồi hẳn ra khỏi mặt da, có màu sậm và gây ngứa. Các bà mẹ có thể dùng thuốc chống sẹo lồi sau khi cắt chỉ được một tuần trở đi. Nếu thoa thuốc sớm quá có thể dễ gây nhiễm trùng vết mổ.
2. Sau khi mổ theo dõi tại phòng hồi sức
Sau mổ, bạn sẽ được chuyển qua phòng hồi sức, nằm ở đó theo dõi và không được phép ăn gì trong vòng 6 tiếng. Do các thuốc dùng trong quá trình phẫu thuật làm nhu động ruột và dạ dày của bạn hoạt động ở mức độ thấp và yếu. Nếu có thức ăn sẽ rất khó tiêu làm bụng đầy hơi, hoặc táo bón, gây rối lọan tiêu hóa làm cơ thể mệt mỏi khó hồi phục.
3. Sau khi ra khỏi phòng hồi sức về phòng thường
- Đối với các mẹ gây mê trong quá trình mổ chỉ nên uống nước lọc, nước đường, ăn cháo loãng cho tới khi đi trung tiện mới bắt đầu ăn đặc, không uống sữa ngay vì dễ gây tiêu chảy.
- Còn đối với các mẹ gây tê khi mổ thì có thể ăn cháo loãng, nếu thấy tiêu hóa tốt có thể chuyển sang ăn cơm.
- Sau những ngày đó, các mẹ ăn uống như bình thường, không nên kiêng khem. Bổ sung thức ăn giàu đạm và canxi, ăn trái cây, uống nhiều nước để có nhiều sữa cho con bú và tránh táo bón. Nên ăn đa dạng các thức ăn giàu dinh dưỡng như đạm đường, chất sắt, rau củ quả nấu chín và tránh một số thức ăn hay gây dị ứng như các loại hải sản… Ăn đa dạng thức ăn không những giúp vết mổ mau lành mà còn giúp cung cấp dồi dào lượng sữa cho bé bú.
4. Chế độ vận động sau mổ
- Khi cảm thấy bớt đau bạn có thể vận đông nhẹ với sự giúp đỡ của người thân. Vận động nhẹ làm cho nhu động ruột hồi phục tốt và tránh được táo bón.
- Vận đông nhẹ cũng giúp phòng ngừa được các bệnh như viêm tắc tĩnh mạch, giảm nguy cơ sau phẫu thuật như dính ruột… Việc vận động đi lại nhẹ nhàng giúp các chức năng của cơ thể phục hồi nhanh hơn.
- Vận động sau mổ còn tùy thuộc vào thể trang của mỗi người và cuộc mổ khó hay dễ trước đó. Nếu bạn có cuộc mổ khó khăn mất nhiều máu thì không nên vận động quá sớm nếu không dễ gặp nguy hiểm do té, ngã... vì cơ thể cần có thời gian lâu hơn để hồi phục.
- Tập thể dục sau sanh mổ cần 4-6 tuần sau sanh mới được tập trở lại. Khi tập nếu có bất kỳ dấu hiệu gì bất thường, bạn phải ngưng ngay và hỏi ý kiến bác sĩ rồi mới được tập lại
5. Làm thế nào để vết mổ nhanh lành
Bạn nên làm theo những hướng dẫn của bác sĩ như giữ gìn vệ sinh vết mổ tốt để vết mổ nhanh lành. Bên cạnh đó chế độ ăn cung cấp đầy đủ chất và vitamin thì vết mổ cũng sẽ mau lành hơn. Nếu phát hiện vết mổ đỏ căng tức, tiết dịch, đau… thì bạn đã bị nhiễm trùng vết mổ. Lúc này bạn cần đến bác sĩ để được chữa trị kịp thời.
Khoảng 2 tháng sau sinh mổ, bạn nên tránh vận động mạnh để không ảnh hưởng đến vết mổ, bởi sau sanh, các khớp và cơ còn yếu. Bạn nên nhờ người nhà giúp đỡ các việc trong gia đình.
6. Cho con bú sau sanh mổ
- Mẹ nên cho bé bú ngay càng sớm càng tốt vì lúc này sữa non có chứa nhiều chất dinh dưỡng nhất, và có nhiều kháng thể giúp tăng cường miễn dịch cho bé.
- Cho bé bú sớm không chỉ giúp tăng sức đề kháng cho bé mà còn giúp tử cung co hồi tốt, giảm nguy cơ băng huyết sau sanh.
7. Sau khi xuất viện về nhà cần theo dõi những dấu hiệu sau
- Phản ứng của cơ thể với tình trạng nhiễm trùng đầu tiên báo hiệu bằng triệu chứng sốt.
- Sản dịch vẫn sẽ chảy ra ngoài âm đạo như khi sinh thường. Trong 3 ngày đầu, sản dịch đỏ tươi, sau đó lượng máu càng ngày càng ngớt đi rồi chuyển sang nâu sậm. Khoảng ngày thứ 10 sản dịch sẽ có màu hơi vàng hoặc không màu.
- Nếu bạn thấy sản dịch không có sau sanh hoặc có mùi hoặc bị sốt… bạn nên quay lại bệnh viện khám bác sĩ ngay vì đây có thể bạn đã bị nhiễm trùng hậu sản, sót nhau hoặc băng huyết…
- Nếu vết mổ sưng, nóng, đỏ, đau hoặc chảy dịch vàng là những dấu hiệu báo hiệu có thể bạn bị nhiễm trùng vết mổ bạn nên đi khám ngay để tránh bị nặng hơn.
8. Cần mất khỏang thời gian bao lâu mới có thể mang thai lại sau mổ
Thời gian để có thai lại nên là 2 năm, bạn nên biết thời gian càng ngắn thì nguy cơ nứt vết mổ cũ càng cao.
Mẹ sanh thường
Chăm sóc mẹ sau sinh thường
- Ngay khi sanh, các mẹ có thể ăn uống lại bình thường. Mẹ cần được nằm nghỉ ngơi hoàn toàn sau 6 - 8 giờ.
- Trong trường hợp mẹ có sử dụng giảm đau sản khoa như đẻ không đau thì có thể vận động trễ hơn tức là sau 24 giờ.
- Sau 24 giờ, mẹ cần vệ sinh thân thể như tắm toàn thân ngay bằng nước ấm sạch không quá 30 phút, nhằm giúp cơ thể được vệ sinh tốt, tránh gây nhiễm trùng…Bạn có thể dùng máy sấy tóc sấy ấm phòng tắm trước khi bước vào tắm, sau khi tắm xong sử dụng mền quấn giữ ấm cơ thể một lúc rồi mới bước ra khỏi phòng tắm.
- Các mẹ ăn uống như bình thường ngay sau 2 giờ sau sanh, không nên kiêng khem. Bổ sung thức ăn giàu đạm và canxi, ăn trái cây, uống nhiều nước để có nhiều sữa cho con bú và tránh táo bón. Nên ăn đa dạng các thức ăn giàu dinh dưỡng như đạm đường, chất sắt, rau củ quả nấu chín và tránh một số thức ăn hay gây dị ứng như các loại hải sản… Ăn đa dạng thức ăn giúp cung cấp dồi dào lượng sữa cho bé bú.
-Sau sanh, sản dịch vẫn ra mỗi ngày và sẽ ngớt dần vào các ngày sau đó. Bạn nên thay băng vệ sinnh thường xuyên và không nên để lâu quá 6 giờ vì dễ gây nhiễm trùng.
- Trong suốt 3 ngày nằm viện, các mẹ sẽ được nữ hộ sinh chăm sóc rửa vệ sinh vùng âm hộ và chăm sóc vết may tầng sanh môn.
- Thông thường vào ngày thứ 3 sau sinh, sẽ có hiện tượng cương sữa. Hai vú cương cứng, đau, có thể kèm theo sốt nhẹ. Lúc này bạn nên massage vú, nặn sữa, hoặc có thể dùng máy hút sữa. Nếu vẫn còn khó chịu bạn có thể chườm mát, không nên chườm nóng. Bạn có thể sử dụng khăn ướt để trong ngăn đá sau 10 phút, mang ra chườm trên bầu vú, giúp co mạch, làm giảm cương sữa.
- Bên cạnh đó bạn nhớ cần vệ sinh vú thường xuyên trước và sau khi cho bé bú.
Bs. Chuyên khoa Nguyễn Thị Song Hà
